Dialekt Bojków

Czytając uważnie pewną książkę* poświęconą dziejom Bieszczadów w dawnych i obecnych granicach Polski, mogłem zapoznać się między innymi z historią Bojków, którym to początkowo pejoratywnym, kpiącym (patrz poniżej, w akapicie Zwierzęta) określeniem zaczęto w połowie XIX wieku określać grupę etniczną sięgającą tu swoimi korzeniami XV wieku, a wyodrębnioną z osadnictwa wołoskiego, mołdawskiego. Szczególną uwagę zwróciłem na nieznane mi dotąd słowa, których – przynajmniej po części – używano tylko w tym regionie. Wynotowałem je w poniższych kilku grupach, tłumacząc ich znaczenie, o ile udało mi się je ustalić.

Relacje społeczne

• Kmieć (chłop posiadający jeden łan ziemi),
• kniaź (funkcja dziedziczna zasadźcy wsi),
• krajnik (zarządca kilku wsi, będący jednym z kniaziów),
• kunice (wykup za dziewkę, która w czasach pańszczyzny poślubiała paribka ze wsi należącej do innego właściciela),
• paribek (młodzieniec, kawaler),
• rozpust (opłata karna od rozwodu),
• wolnizna (okres dwudziestoczteroletniego zwolnienia od danin, który ułatwiał zagospodarowanie się),
• wykotca (organizator ucieczki ze wsi, w celu wyrwania się spod jarzma ucisku),
• zawidca (następca wyznaczany przez ojca rodu, tuż przed jego śmiercią).

Stroje

• Chomełka (obręcz na głowę noszona przez kobietę zamężną),
• kurtak (strój odświętny wełniany, na chłody),
• siarak (standardowy strój odświętny).

Zwierzęta

• Bojki (siwe woły podolskie, nazwa używana w XVIII w.),
• cakla (owca górska),
• mangolica (węgierska świnia pastwiskowa).

Życie codzienne

• Darcie (tworzenie desek bez używania piły – poprzez uderzenia siekierą, wbijanie klinów i rozwarstwianie w ten sposób kłody drewna),
• fakla (bukowe wióry, służące do oświetlenia),
• polepa (podłoga w izbie),
• skałka smolna (żywiczne drewienko, również służące do oświetlenia).

Żywność

• Łokszu,
• knyszi,
• krupy orkiszewi,
• kysyłycia,
• maczanki,
• samoridnyki, perepyczok (chleb owsiany),
• ścierarka,
• warianka.

* Potocki, Andrzej. Zaginiony świat bieszczadzkiego kresu. Bojkowie, Żydzi, Polacy, Niemcy i Cyganie. Rzeszów: Carpathia, 2020.