Dialekt Bojków
Czytając uważnie pewną książkę [1] poświęconą dziejom Bieszczadów w dawnych i obecnych granicach Polski, mogłem zapoznać się między innymi z historią Bojków, którym to początkowo pejoratywnym, kpiącym (patrz poniżej, w akapicie Zwierzęta) określeniem zaczęto w połowie XIX wieku określać grupę etniczną sięgającą tu swoimi korzeniami XV wieku, a wyodrębnioną z osadnictwa wołoskiego, mołdawskiego. Szczególną uwagę zwróciłem na nieznane mi dotąd słowa, których – przynajmniej po części – używano tylko w tym regionie. Wynotowałem je w poniższych kilku grupach, tłumacząc ich znaczenie, o ile udało mi się je ustalić.
Relacje społeczne
- Kmieć (chłop posiadający jeden łan ziemi),
- kniaź (funkcja dziedziczna zasadźcy wsi),
- krajnik (zarządca kilku wsi, będący jednym z kniaziów),
- kunice (wykup za dziewkę, która w czasach pańszczyzny poślubiała paribka ze wsi należącej do innego właściciela),
- paribek (młodzieniec, kawaler),
- rozpust (opłata karna od rozwodu),
- wolnizna (okres dwudziestoczteroletniego zwolnienia od danin, który ułatwiał zagospodarowanie się),
- wykotca (organizator ucieczki ze wsi, w celu wyrwania się spod jarzma ucisku),
- zawidca (następca wyznaczany przez ojca rodu, tuż przed jego śmiercią).
Stroje
- Chomełka (obręcz na głowę noszona przez kobietę zamężną),
- kurtak (strój odświętny wełniany, na chłody),
- siarak (standardowy strój odświętny).
Zwierzęta
- Bojki (siwe woły podolskie, nazwa używana w XVIII w.),
- cakla (owca górska),
- mangolica (węgierska świnia pastwiskowa).
Życie codzienne
- Darcie (tworzenie desek bez używania piły – poprzez uderzenia siekierą, wbijanie klinów i rozwarstwianie w ten sposób kłody drewna),
- fakla (bukowe wióry, służące do oświetlenia),
- polepa (podłoga w izbie),
- skałka smolna (żywiczne drewienko, również służące do oświetlenia).
Żywność
- Łokszu,
- knyszi,
- krupy orkiszewi,
- kysyłycia,
- maczanki,
- samoridnyki, perepyczok (chleb owsiany),
- ścierarka,
- warianka.
Przypisy
- [↑] 1Potocki, Andrzej. Zaginiony świat bieszczadzkiego kresu. Bojkowie, Żydzi, Polacy, Niemcy i Cyganie. Rzeszów: Carpathia, 2020.