jeznak.com
303
Europa / Polska / Dialekt Bojków
Bydło węgierskie szare
   

Dialekt Bojków

Czytając uważnie pewną książkę* poświęconą dziejom Bieszczadów w dawnych i obecnych granicach Polski, mogłem zapoznać się między innymi z historią Bojków, którym to początkowo pejoratywnym, kpiącym (patrz poniżej, w akapicie Zwierzęta) określeniem zaczęto w połowie XIX wieku określać grupę etniczną sięgającą tu swoimi korzeniami XV wieku, a wyodrębnioną z osadnictwa wołoskiego, mołdawskiego. Szczególną uwagę zwróciłem na nieznane mi dotąd słowa, których – przynajmniej po części – używano tylko w tym regionie. Wynotowałem je w poniższych kilku grupach, tłumacząc ich znaczenie, o ile udało mi się je ustalić.

Relacje społeczne

  • Kmieć (chłop posiadający jeden łan ziemi),
  • kniaź (funkcja dziedziczna zasadźcy wsi),
  • krajnik (zarządca kilku wsi, będący jednym z kniaziów),
  • kunice (wykup za dziewkę, która w czasach pańszczyzny poślubiała paribka ze wsi należącej do innego właściciela),
  • paribek (młodzieniec, kawaler),
  • rozpust (opłata karna od rozwodu),
  • wolnizna (okres dwudziestoczteroletniego zwolnienia od danin, który ułatwiał zagospodarowanie się),
  • wykotca (organizator ucieczki ze wsi, w celu wyrwania się spod jarzma ucisku),
  • zawidca (następca wyznaczany przez ojca rodu, tuż przed jego śmiercią).

Stroje

  • Chomełka (obręcz na głowę noszona przez kobietę zamężną),
  • kurtak (strój odświętny wełniany, na chłody),
  • siarak (standardowy strój odświętny).

Zwierzęta

  • Bojki (siwe woły podolskie, nazwa używana w XVIII w.),
  • cakla (owca górska),
  • mangolica (węgierska świnia pastwiskowa).

Życie codzienne

  • Darcie (tworzenie desek bez używania piły – poprzez uderzenia siekierą, wbijanie klinów i rozwarstwianie w ten sposób kłody drewna),
  • fakla (bukowe wióry, służące do oświetlenia),
  • polepa (podłoga w izbie),
  • skałka smolna (żywiczne drewienko, również służące do oświetlenia).

Żywność

  • Łokszu,
  • knyszi,
  • krupy orkiszewi,
  • kysyłycia,
  • maczanki,
  • samoridnyki, perepyczok (chleb owsiany),
  • ścierarka,
  • warianka.

* Potocki, Andrzej. Zaginiony świat bieszczadzkiego kresu. Bojkowie, Żydzi, Polacy, Niemcy i Cyganie. Rzeszów: Carpathia, 2020.

Autor: Opublikowano: 2022/08Zaktualizowano: 2023/11Kategorie: Bojkowie, PolskaZnaczniki: Wyświetleń: 303
Przejdź do góry