Dialekt Bojków

Czytając uważnie pewną książkę* poświęconą dziejom Bieszczadów w dawnych i obecnych granicach Polski, mogłem zapoznać się między innymi z historią Bojków, którym to początkowo pejoratywnym, kpiącym (patrz poniżej, w akapicie Zwierzęta) określeniem zaczęto w połowie XIX wieku określać grupę etniczną sięgającą tu swoimi korzeniami XV wieku, a wyodrębnioną z osadnictwa wołoskiego, mołdawskiego. Szczególną uwagę zwróciłem na nieznane mi dotąd słowa, których – przynajmniej po części – używano tylko w tym regionie. Wynotowałem je w poniższych kilku grupach, tłumacząc ich znaczenie, o ile udało mi się je ustalić.

Relacje społeczne

Kmieć (chłop posiadający jeden łan ziemi), kniaź (funkcja dziedziczna zasadźcy wsi), krajnik (zarządca kilku wsi, będący jednym z kniaziów), kunice (wykup za dziewkę, która w czasach pańszczyzny poślubiała paribka ze wsi należącej do innego właściciela), paribek (młodzieniec, kawaler), rozpust (opłata karna od rozwodu), wolnizna (okres dwudziestoczteroletniego zwolnienia od danin, który ułatwiał zagospodarowanie się), wykotca (organizator ucieczki ze wsi, w celu wyrwania się spod jarzma ucisku), zawidca (następca wyznaczany przez ojca rodu, tuż przed jego śmiercią).

Stroje

Chomełka (obręcz na głowę noszona przez kobietę zamężną), kurtak (strój odświętny wełniany, na chłody), siarak (standardowy strój odświętny).

Zwierzęta

Bojki (siwe woły podolskie, nazwa używana w XVIII w.), cakla (owca górska), mangolica (węgierska świnia pastwiskowa).

Życie codzienne

Darcie (tworzenie desek bez używania piły, poprzez uderzenia siekierą, wbijanie klinów i rozwarstwianie w ten sposób kłody drewna), fakla (bukowe wióry, służące do oświetlenia), polepa (podłoga w izbie), skałka smolna (żywiczne drewienko, również służące do oświetlenia).

Żywność

Łokszu, knyszi, krupy orkiszewi, kysyłycia, maczanki, samoridnyki, perepyczok (chleb owsiany), ścierarka, warianka.

* Potocki Andrzej, Zaginiony świat bieszczadzkiego kresu. Bojkowie, Żydzi, Polacy, Niemcy i Cyganie, Carpathia, Rzeszów 2020.