Wyspa Krk i głagolica
Dotarłszy wieczorem na chorwacką wyspę Krk i zakwaterowawszy się w hotelu, udałem się tam po kolacji na zasłużony odpoczynek, aby przyjrzeć się jeszcze mapie i porozmyślać m. i.n. o najstarszym, jak się powszechnie przypuszcza, alfabetycznym piśmie słowiańskim, jakim jest głagolica. Powstanie tego opracowanego w drugiej połowie IX w. n.e. systemu 40 znaków literowych przypisuje się Konstantynowi z Salonik (Tesalonik), zwanemu Cyrylem, oraz jego bratu, Metodemu [1]. Nazwa alfabetu – głagolica – pochodzi od staro-cerkiewno-słowiańskiego słowa glagol, oznaczającego słowo (Nieco młodszy alfabet, cyrylica, to natomiast dzieło Klemensa z Ochrydy, będącego uczniem wspomnianych braci [2]. Pochodząca od imienia Cyryl nazwa tego systemu znaków jest więc nieco myląca.). Jak się miało niebawem okazać, głagolica, z jej fascynującą historią [3], jest na wyspie Krk ciągle żywa.
Gabonjin
Nazajutrz udałem się do Parku Głagolicy we wsi Gabonjin (chorw. Park glagoljice Gabonjin), gdzie na piętnastu kamieniach różnej wielkości wyryto napisy w głagolicy. Jak przypuszczam, są to kopie jakichś pilnie strzeżonych oryginałów albo rzeźby stylizowane na takie. Byłoby bowiem nie do pomyślenia, aby tak cenne zabytki leżały niezabezpieczone na ziemi, narażone dodatkowo na działanie warunków atmosferycznych.
Wszystkie eksponaty tego niezwykłego parku pod gołym niebem obejrzałem z bliska, zapoznając się z ich opisem na tablicy informacyjnej [4]. Na przykład te oznaczone numerami 9 i 10 zawierają początkowy fragment Ewangelii wg. Jana.
Vrbnik
Tego samego dnia, w miejscowości Vrbnik w północno-wschodniej częsci wyspy, natrafiłem na wysoko położonej platformie na kamienny monument z jedną z liter głagolicy, co do którego nie dostrzegłem jednak tablicy informacyjnej.
Pomnik ten stanowił dla mnie zagadkę, aż do czasu odkrycia następnej litery o doprawdy olbrzymich rozmiarach.
Jurandvor
Podekscytowany tematem, udałem się następnie do położonej jakieś 20 kilometrów na południowy-wschód od Vrbnika wsi Jurandvor, która zapisała się w historii w związku z odkryciem na jej terenie tzw. Płyty z Baški (chorw. Bašćanska ploča) [5]. Nawiasem mówiąc, nazwa ta wydała mi się, podobnie jak cyrylica, nieco myląca. Czyż ten kamienny zabytek nie powienien był raczej otrzymać nazwy Płyty z Jurandvoru? W każdym razie, choć nie dotarłem tam do repliki płyty, tuż przed wjazdem do wsi, przy drodze Draga Bašćanska, natknąłem się na około sześciometrową, kamienną literę L, należącą do serii 34 rozsianych po wyspie monumentów różnych autorów, przedstawiających poszczególne litery głagolicy lub nawiązujących do nich.
-
- Litera L głagolicy, monument przy północnym wjeździe do wsi Jurandvor. Autor: Ljubo de Karina (według tabliczki informacyjnej).
Pozostałe kamienne litery umieszczono w różnych częściach wyspy, zamierzenie nie zdradzając ich lokalizacji na tablicach informacyjnych, aby każdy mogł sam przeżyć emocje towarzyszące ich samodzielnemu odkrywaniu.
Baška
Tego samego dnia udało mi się jeszcze dotrzeć do monumentu z literą I, umiejscowionego obok ruin Kasztelu w Bašce, na terenie gminy Baška, którą mylnie nazywałem miastem portowym.
-
- Litera I głagolicy, monument obok ruin Kasztelu w Bašce. Autorka: Nina Ollendorff (według tabliczki informacyjnej).
Po ponownym przyjrzeniu sie mapie online zdałem sobie sprawę, że po drodze pominąłem niektóre inne litery. Na szczęście nie zaznaczono tam całego alfabetu, dzięki czemu następnym razem będę mógł kontynuować dzieło odkrywcy.
Głagolica współcześnie
Choć Słowianie nie posługują się już głagolicą, na wyspie Krk jest ona nadal żywa we wspomnieniach, współczesnych dziełach sztuki – czego dowodem są m. i.n. kamienne monumenty Parku Głagolicy we wsi Gabonjin oraz ścieżki tematycznej – a także, co zaskakujące, w biznesie.
Wyspa Krk i głagolica to skojarzenie umiejętnie kultywowane przez mieszkańców wyspy. Podróż przez nią to swoista wyprawa, jeśli nie do samych źródeł słowiańskiego piśmiennictwa, to z pewnością do potoku liter i słów głagolicy – alfabetu, który znacznie wzbogacił sposób wyrażania i zapisywania myśli.
Przypisy
- [↑] Földes-Papp, Károly. Vom Felsbild zum Alphabet. Die Geschichte der Schrift von ihren frühesten Vorstufen bis zur modernen lateinischen Schreibschrift. Stuttgart: Gondrom Verlag, 1975. S. 169.
- [↑] Tamże, s. 172.
- [↑] Link zewnętrzny, wol.jw.org: Cyryl i Metody — tłumacze Biblii, którzy wymyślili alfabet
- [↑] Link zewnętrzny, visitdobrinj.hr: Park of the glagolitic alphabet
- [↑] Link zewnętrzny, wikipedia.org: Płyta z Baški