Attyla w Tulln

O tym, jak Attyla w Tulln – odlany umiejętnie z brązu, a stojący nad brzegiem Dunaju – zwraca na siebie uwagę azjatycką aparycją, kim jest ta postać i co łączy ją z Austrią.

Kiedy w roku 2004 po raz pierwszy znalazłem się w Tulln, zdążyłem jedynie pospacerować po starówce i zjeść tam sobie pyszne lody. Około roku 2014 pojechałem tam do znajomych, będąc zaproszony do chińskiej restauracji. Kilka lat później znów znalazłem się w tym mieście, gdy na jakieś pół godziny zszedłem z pokładu statku wycieczkowego [1] na trasie Wiedeń-Krems-Wiedeń, aby wziąć udział w degustacji wina. To, czemu dokładnie przyjrzałem się dopiero w roku 2024, dwadzieścia  lat wcześniej jeszcze nie istniało, a przez następne dwie dekady umykało mojej uwadze: Spotkanie Kriemhildy, królowej Burgundii, i króla Hunów, Etzela (Attyli), w Tulln, w formie Fontanny Nibelungów (niem. Nibelungenbrunnen).

Miasto

Tulln an der Donau to miasto powiatowe w Dolnej Austrii. Jego początki sięgają osadnictwa celtyckiego, a udokumentowana historia I w. n.e., kiedy na prawym, południowym brzegu Dunaju powstał warowny obóz rzymski o nazwie Comagena, z przeznaczeniem dla oddziałów konnych, rozszerszony później o port wojenny – ważny element Limes Noricus – systemu umocnień granicznych rzymskiej prowincji Noricum, a w szerszym kontekście tzw. Donaulimes, jak po niemiecku określa się dawną, pilnie strzeżoną granicę Cesarstwa Rzymskiego w oparciu o bieg Dunaju od dzisiejszej Bawarii aż po Rumunię.

Attyla

Attyla, będący postacią historyczną, to wódz Hunów, pierwszej z koczowniczych grup ludów Wielkiego Stepu, która podczs Wielkiej wędrówki ludów przeszła przez Dunaj i dokonała inwazji m. in. rzymskich prowincji Noricum i Panonia.

Attyla był krewnym pierwszego „europejskiego króla” Hunów, Rugi [1], a po jego nagłej śmierci w roku 434 objął przywództwo nad koalicją azjatyckich najeźdzców wspólnie z bratem Bledą, którego jednak zamordował w roku 445 [2], aby dalej już samodzielnie pustoszyć Bałkany, Galię (Francję) i Włochy.

Spotkanie

Spotkanie Kriemhildy, królowej Burgundii, i króla Hunów, Etzela (Attyli), w Tulln to najwyraźniej wydarzenie historyczne, opisane w Nibelungenlied [3], części Sagi o Nibelungach, ważnym dla kultury germańskiej dziele spisanym na początku XIII w. n.e., a opisującym wydarzenia z początku Wielkiej wędrówki ludów, czyli przełomu IV i V w n.e. Attyla jest w nim przedstawiany nie jako barbarzyńca, ale raczej jako szanujący wierzenia i system wartości Europy wódz koalicji ludów Wielkiego Stepu, szukający porozumienia z mieszkańcami podbitych krain.

Fontanna Nibelungów

Stworzona na zlecenie Urzędu Miasta Tulln, a odsłonięta latem 2005 roku Fontanna Nibelungów to dzieło składające się z podstawy w postaci systemu fontann zaprojektowanego przez Hansa Muhra [4] oraz wykonanych przez Michaiła Nogina [5], zainstalowanych na fundamencie kamiennym figur naturalnej wielkości, powstałych metodą odlewania metalu – w tym przypadku brązu – pod wysokim ciśnieniem do gotowych form. Postaci od lewej do prawej to:

• • nieznany z imienia książe 1;
  • nieznany z imienia książe 2;
  • Rüdiger von Bechelaren – półlegendarna postać występująca w Sadze o Nibelungach;
  • Grymelda lub Grymilda (niem. Kriemhild) – burgundzka córka królewska znana pod imieniem Ildico, będąca postacią historyczną, drugą i zarazem ostatnią żoną Attyli;
  • Etzel (Attyla) – wódz Hunów;
  • Bleda – brat Attyli, którego ten pozbawił życia w czasie polowania, choć mógł to być też po prostu wypadek, podczas spotkania przedstawiony symbolicznie, ponieważ zmarły około 8 lat wcześniej;
  • Dietrich von Bern – półlegendarna postać występująca w Sadze o Nibelungach, pochodząca z Werony (dawniej po niem. Welschbern);
  • Gibisch (inaczej Gibica*) – przypuszczalnie pierwszy król Burgundii, na potrzeby spotkania przeniesiony w przyszłość o jakieś 50 lat;
  • przyszły syn Attylii i Grymeldy, który jednak pozostał jedynie fantazją artysty rzeźbiarza. Attyla zmarł lub zginął w Wiedniu w roku 453, podczas nocy poślubnej.

Splecione strumienie fontanny wyobrażają spotkanie Wschodu – ludów Wielkiego Stepu, z Zachodem – mieszkańcami Europy. W krajach niemieckojęzycznych używa się też określeń Morgenland, dla krajów wschodu słońca (Bliski Wschód, Azja), oraz Abendland, dla krajów jego zachodu (Europa). Czego nie widać na zdjęciu tytułowym, to również odlana z brązu, lężaca na kamiennej podstawie otwarta księga ponad metrowej szerokości, której lewa karta nawiązuje do fragmentu Sagi o Nibelungach, a prawa pozostaje pusta, będąc symbolem niezapisanej jeszcze przyszłości.

*Ta typowo słowiańska końcówka w kontekście imienia króla Burgundii może mieć związek z kulturą luboszycką, której ludność być może miała kontakt z Wenedami, zanim powędrowała dalej na zachód, aż do dzisiejszej Francji. Używając dla uproszczenia określeń nam współczesnych i cofając się w czasie: Burgundowie przybyli do Francji przez Niemcy i Polskę. Jeszcze wcześniej lud ten zamieszkiwał duńską wyspę Bornholm [7].

Przypisy

1. [↑] Z czasem odkryłem, że podobny rejs (link zewnętrzny) – a także wiele innych atrakcji – nie wymaga opłaty, jeśli ma się tzw. NÖ Card (link zewnętrzny).
2. [↑] Praca zbiorowa. Reiternomanden in Europa. Schallaburg: Schallaburg Kulturbetriebges.m.b.H., 2022. S. 43.
3. [↑] Tamże, s. 44.
4. [↑] Link zewnętrzny do tekstu Nibelungenlied po niemiecku: gutenberg.org.
5. [↑] Link zewnętrzny do strony intenetowej Hansa Muhra, specjalizującego się w rzeźbach wodnych: hans-muhr.at.
6. [↑] Link zewnętrzny do strony intenetowej artysty rzeźbiarza, Michaiła Nogina: nogin.at.
7. [↑] Bazin, Jean-François Bazin. Liebenswertes Burgund. Rennes (?): Éditions Ouest-France (?); 1997. S. 31.